Bir insanın daha önce defalarca deneyimleyebileceği olayların çok daha ötesinde beklenmedik şekilde yaşanabilecek bir kaza, hayatı tehdit eden bir durum veya bir doğal afet gibi olaylar travma şeklinde adlandırılır. Yaşanan bu deneyim travmatik olay anlamına gelirken, doğrudan bu olaya maruz kalan kişi ya da sevilen bir kişinin bu tarz bir olaya maruz kalması sonrasında da travma sonrası stres bozukluğu gibi bir problem yaşanabilir.
Travma sonrası stres bozukluğu, kendini hem duygusal hem de bedensel olarak ortaya çıkarırken; davranışsal belirtiler ile de karşılaşılabilir. Belirtilerin çok uzun süre devamlılık oluşturması ise bireyde gündelik hayatı olumsuz etkilenirken, psikolojik işlevlerde sorun yaşanabilir. Üstelik ifade edildiği şekilde travmatik olayı bireyin bizzat yaşaması koşulu bulunmadan sevdiği bir kişinin bu olayı yaşadığına tanık olması veya bir yakınının böyle bir travma yaşadığını öğrenmesi dahi travma sonrası stres yaşamasına neden olabilir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri
Bireyin travmatik bir olaya maruz kalması veya bir yakınının travmatik bir olay yaşaması sonrasında mutlak bir şekilde hızlı bir travma sonrası stres bozukluğu gelişme ihtimali bulunmamaktadır. Çünkü beyin bu olaya karşı nasıl bir tavır alacağını ve bu durumda neler yapması gerektiğini belirlerken, özellikle hayati tehlikenin devamlılığı tetikte kalmasına neden olabilir. Bazı kişiler bu süreçte zamandan ya da mekandan kopukluk yaşarken, bireysel hayatını yürütürken dahi problemler ortaya çıkmaya başlayabilir.
Travma sonrası stres bozukluğu oluşmadan önce ilk etapta akut sitesi bozukluğu görülür. Akut bozukluk olayı sürekli tekrar yaşıyormuş gibi hissetmeye ve istenmeyen anlarını tekrar tekrar hatırlanmasına neden olurken, sürekli detaylar akla gelir ve olay her an yeniden yaşanacakmış gibi bir stres ortaya çıkar. Bu akut bozukluk dönemi bazen 3 gün bazen de 1 ay kadar devam ederken, eğer belirtiler sonrasında da sürüyorsa, artık detaylı bir travma sonrası stres bozukluğundan bahsetmek mümkündür.
Travmatik olay yaşandıktan sonra belirtiler değişen şekillerde karşılaşılabilir bir yapıya sahiptir.
- Bazı bireyler istemsiz bir şekilde travmatik olay ile ilgili anıları tekrar yaşamaya başlayabilir.
- Travmatik olay kişide sürekli tekrar eden ve sorun yaratan rüyalar görmeye neden olabilir. Hatta kabuslar ile uykular bölünebilir.
- Geçmişe takılı kalındığında sanki travmatik olay yeniden yaşanıyormuş gibi hissedilir.
- Yaşanan olayı çağrıştıran içsel ya da dışsal tüm işaretler aşırı hassasiyet oluşturabilir.
- Duygusal anlamda aşırı öfke, kafada karışıklık ve utanç yaşanabilir.
- Öfke nöbetleri, kişinin kendine zarar vermeye çalışması, sosyallikten kaçınma ve intihar fikri gibi belirtiler görülebilir.
- Uyku sorunları ile birlikte motivasyonun kaybolması, aşırı tepkiler, olumlu duyguların kaybolmaya başlaması ve sürekli olumsuz düşüncelere kapılma belirtileri görülebilir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Tedavisi
Bebeğin çocukluk döneminde ya da yetişkinlikte yaşadığı bir istismar, çok sevilen bir kişiyi kaybetmek, deprem gibi bir afet yaşanması, bir trafik kazası veya yıllar sonra alışılmış bir yerden taşınma gibi birçok olay travmatik etki ile stres bozukluğuna neden olabilir. Yaşanan bu psikolojik problemin tedavi edilmesinde de örnek olarak travma odaklı bilişsel davranışçı terapi kullanılarak belirtiler üzerine çalışma yapılır ve kaygı ile baş edilmesi sağlanabilir.
Travmatik deneyimler birçok kişide sadece stres bozukluğu değil depresyon ve panik atak gibi belirtiler de ortaya çıkarabilir. Bazı kişiler ise yıllar boyunca olayın etkisinden çıkamazken; çevresi artık yaşanan olayın stres bozukluğu oluşturmayacak kadar geride kaldığını ifade etmeye çalışabilir. Ancak bu yaygın inançlar yerine travmatik olay yaşayan bireyin hayatını normal akışı ile devam ettirebileceği şekilde tedavi yöntemlerinde EMDR gibi göz hareketleri ile duyarsızlaştırma tarzında birçok tedavi yöntemi kullanılır.
